How Funding works : Splitting the Pie

သီအိုရီအရ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ Startup တစ္ခုဟာ မိသားစုနဲ႔ သူငယ္ခ်င္းေတြဆီက $15,000 ေလာက္ ရႏိုင္ပါတယ္.။ ေနာက္ (၃)လ အၾကာမွာ $200,000 ေလာက္ Angel Investor ဆီက ရႏိုင္ၿပီး ေနာက္ (၆)လ အၾကာမွာေတာ့ VC ဆီက $2 millions ရႏိုင္ပါတယ္.။ ပံုကိုၾကည့္ပါ.။


ကုမၸဏီေတြ ဘာေၾကာင့္ Funding လိုအပ္သလဲဆိုရင္ လုပ္ငန္းကို လွ်င္လွ်င္ျမန္ျမန္တိုးတက္ေစခ်င္လို႔ လို႔ေျဖရပါမယ္.။ Funding ရဲ႕ ေျပာင္းျပန္ကေတာ့ "boostrapping" လို႔ေခၚပါတယ္.။ ကိုယ့္အိပ္ထဲက ပိုက္ဆံနဲ႔ ကိုယ့္ဟာကိုယ္လုပ္တာလို႔ ေျပာရပါမယ္.။ နမူနာအားျဖင့္ Mailchimp နဲ႔ AirBnB တို႔ဟာ Boostrapping လုပ္ေနတဲ့ ကုမၸဏီေတြျဖစ္ပါတယ္.။

ဒီ Article မွာ Funding အလုပ္လုပ္ပံု အေျခခံေတြကို ေဖာ္ျပသြားမွာျဖစ္ပါတယ္.။ Funding လုပ္တယ္ဆိုတာ တနည္းအားျဖင့္ ကိုယ့္ Startup ရဲ႕ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းကို တန္ဖိုးသတ္မွတ္ၿပီး ေရာင္းခ်ျခင္းလို႔ ဆိုရပါမယ္.။ Funding ရယူလိုက္တဲ့အခါတိုင္း ကိုယ့္ကုမၸဏီရဲ႕ အစိတ္အပိုင္္းတစ္ခုကို ျပန္ေပးလိုက္ရပါတယ္.။ အနီးစပ္ဆံုးဥပမာျပရရင္ "Pie" မုန္႔ကို ခြဲစိတ္ျခင္းလို႔ ဆုိရမွာျဖစ္ပါတယ္.။

Splitting the Pie

စစျခင္းမွာ သင့္ရဲ႕ Pie ဟာ တစ္ကိုက္စာေလာက္ပဲရွိတဲ့ ေသးေသးေလးပဲ ဆိုၾကပါစို႔.။ သင္ဟာ အဲဒီ ေသးေသးေလးရဲ႕ 100% ကို ပိုင္ဆိုင္ပါတယ္.။ အျခားသူမ်ားဆီက Investment ရယူလိုက္တဲ့အခါ သင့္ရဲ႕ Pie မုန္႔ဟာ တျဖည္းျဖည္း ႀကီးထြားလာပါတယ္.။ ဒါေပမယ့္ သင္က 100% ေတာ့ မပိုင္ေတာ့ပါဘူး.။ ျပန္တြက္ၾကည့္လိုက္ရင္ေတာ့ သင့္ရဲ႕ က်န္ရွိေနတဲ့ အပိုင္းေလးတစ္ပိုင္းဟာ အရင္က သင္ပိုင္ဆိုင္ခဲ့တဲ့ 100% ထက္ ပိုမ်ားေနမွာျဖစ္ပါတယ္.။

Google ကို အမ်ားပိုင္အျဖစ္ ေျပာင္းလဲလိုက္တဲ့အခ်ိန္မွာ Founder ႏွစ္ဦးျဖစ္တဲ့ Larry နဲ႔ Sergey တို႔ဟာ ကုမၸဏီရဲ႕ 15% စီကိုပဲ ပိုင္ဆိုင္ၾကတာျဖစ္ပါတယ္.။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီ 15% ဟာ စတင္တည္ေထာင္စဥ္ကထက္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ မ်ားပါတယ္.။

အိုေက .. ဒါဆိုရင္ Funding ဘယ္လိုအလုပ္လုပ္သလဲ ၾကည့္ရေအာင္..

Idea Stage
အစပိုင္းမွာ သင္တစ္ေယာက္တည္းရွိပါတယ္.။ သင့္ရဲ႕ အိုင္ဒီယာေတြထဲကမွ အိုင္ဒီယာတစ္ခုကို သင္ေရြးခ်ယ္ၿပီး စတင္လုပ္ကိုင္ေတာ့မယ္ဆိုတာနဲ႔ သင္ဟာ တန္ဖိုးရွိတဲ့အရာတစ္ခုကို ဖန္တီးေနၿပီျဖစ္ပါတယ္.။ အစပိုင္းမွာ သင္တစ္ေယာက္တည္းက 100% ပိုင္ဆိုင္ပါတယ္.။ ေငြေၾကးအရင္းအႏွီးလဲ မလိုအပ္ေသးတဲ့အတြက္ ဘာမွစဥ္းစားစရာမလိုေသးပါဘူး.။

Co-Founder Stage
သင့္ရဲ႕ အိုင္ဒီယာကို သင္စတင္အေကာင္အထည္ေဖာ္ၿပီး မၾကာခင္မွာပဲ သင္တစ္ေယာက္တည္းလုပ္ရတာ အဆင္မေျပမွန္း သိလာပါၿပီ.။ ဥပမာ သင္က Programmer တစ္ေယာက္ဆိုပါေတာ့.။ သင့္ Product ကို သင္အေကာင္းဆံုး ဖန္တီးႏိုင္ေပမယ့္ ေစ်းကြက္တင္ဖို႔၊ မားကတ္တင္းလုပ္ဖို႔ ကိစၥေတြမွာ သင္မကြ်မ္းက်င္ပါဘူး.။ ဒါေၾကာင့္ အကူအညီလိုလာပါၿပီ.။ သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္ကို ေျပာျပၾကည့္တဲ့အခါ သူကလဲ သင့္အိုင္ဒီယာကို သေဘာက်ၿပီး စိတ္ဝင္စားပါတယ္.။ ဒါေပမယ့္ သင့္မွာ သူ႔ကို လက္ငင္းေပးဖို႔ ပိုက္ဆံမရွိေသးပါဘူး.။ ဒီအတြက္ သင့္ Startup ရဲ႕ တစ္စိတ္တစ္ပိုင္းကို ခြဲေဝေပးရပါမယ္.။ ဒါေပမယ့္ ဘယ္ေလာက္ေပးမွာလဲ.. 20% လား.. အရမ္းနည္းပါတယ္.။ သူဟာ သင္နဲ႔အတူတူေလာက္ ဒီ Startup မွာ အခ်ိန္ေပးရမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ တစ္ေယာက္တစ္ဝက္စီပဲ ျဖစ္သင့္ပါတယ္.။ 50 - 50 လို႔ ခြဲေဝလိုက္ပါတယ္.။

သင္တို႔ႏွစ္ေယာက္ အတူတကြအလုပ္လုပ္ၾကတယ္.။ ကိုယ့္အပိုင္းကို ကိုယ္တာဝန္ယူၿပီး လုပ္ၾကတယ္.။ ဒါေပမယ့္ ေငြပိုလိုလာပါတယ္.။ ရံုးခန္းငွားဖို႔ လိုလာမယ္.။ လိုအပ္တာေတြ ဝယ္ယူဖို႔လိုလာမယ္.။ စသည္ျဖင့္လိုအပ္လာတဲ့အခါ Funding ရဖို႔လိုလာပါမယ္.။ ဒီအခ်ိန္မွာ VC ကို ျပဖို႔ ေစာလြန္းပါေသးတယ္.။ သူတို႔အေနနဲ႔ ကိုယ့္ Startup ကို ယံုၾကည္မႈ ရွိဦးမွာမဟုတ္ပါဘူး.။

The Family and Friends Round
သင့္ရဲ႕ မိသားစုနဲ႔ သူငယ္ခ်င္းေတြဟာ Investor ေတြေလာက္ မခ်မ္းသာေပမယ့္ သူတို႔တတ္ႏိုင္တဲ့ အတိုင္းအတာနဲ႔ သင့္ကို အကူအညီေပးႏိုင္ပါတယ္.။ သင့္ရဲ႕ Co-founder မွာ ခ်မ္းသာတဲ့ ဦးေလးတစ္ေယာက္ ရွိတယ္ဆိုပါစို႔.။ သူ႔ကို 5% ေပးလိုက္ၿပီး အျပန္အလွန္အျဖစ္ သူ႔ဆီက $15,000 ျပန္ယူလိုက္ပါတယ္.။ ခုခ်ိန္မွာ သင့္အေနနဲ႔ ရံုးခန္းငွားႏိုင္ပါၿပီ.။ အျခားလိုအပ္တာေတြလဲ ဝယ္ယူႏိုင္ပါၿပီ.။

Registering the Company
ဦးေလးျဖစ္သူကို 5% ေပးႏိုင္ဖို႔အတြက္ သင့္ Startup ကို တရားဝင္ မွတ္ပံုတင္ဖို႔လိုလာပါၿပီ.။ လိုအပ္တဲ့ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြအရ မွတ္ပံုတင္ျခင္းကိစၥေတြ ေဆာင္ရြက္ရပါမယ္.။ 5% ကို ဦးေလးကို ေပးဖို႔ ထားၿပီး အျခား 20% ကို Future Employees ေတြအတြက္ ထားရပါမယ္.။ ဒါကို "Option pool" လို႔ေခၚပါတယ္.။ ဘာေၾကာင့္ Option Pool လိုအပ္သလဲဆိုရင္ အနာဂတ္မွာ ေရာက္လာမယ့္ ရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံသူေတြက Option Pool လိုအပ္လာမွာမို႔ အဆင္သင့္ျဖစ္ေစဖို႔ နဲ႔ သင္နဲ႔ သင့္ရဲ႕ Co-founder တို႔ ဘယ္သူမွ ကုမၸဏီကို အျပည့္အဝစီမံခန္႔ခြဲခြင့္ မရႏိုင္ေအာင္ ထိန္းခ်ဳပ္ထားျခင္းျဖစ္ပါတယ္.။

The Angel Round
ဦးေလးဆီက ရတဲ့ ေငြနဲ႔ Startup ကို ေရွ႕ဆက္ေနရင္း ပိုက္ဆံကုန္မသြားခင္ အျခား Funding ေတြလိုအပ္ေၾကာင္း သင္သေဘာေပါက္လာပါတယ္.။ ဒီေနရာမွာ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ (၂) မ်ိဳးရွိပါတယ္.။

1. Incubators, accelerators, and "excubators" - သင့္အတြက္လိုအပ္တဲ့ Funding, အလုပ္လုပ္ဖို႔ Space နဲ႔ Advisors ေတြ ရႏိုင္တဲ့ေနရာေတြျဖစ္ပါတယ္.။ Funding အေနနဲ႔ကေတာ့ သတ္မွတ္ခ်က္ရွိပါတယ္.။ အမ်ားအားျဖင့္ $25,000 အတြက္ ကုမၸဏီရဲ႕ 5% - 10% ကို ျပန္ေပးရပါတယ္.။

2. Angels - Angel ေတြဟာ ရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံသူေတြ ျဖစ္ပါတယ္.။ သင့္ကုမၸဏီအတြက္ Angel တစ္ေယာက္ကို သင္ရွာေတြ႔ပါတယ္.။ သူက သင့္ကုမၸဏီကို $ 1 million တန္ဖိုးျဖတ္ၿပီး $200,000 ေပးအပ္ဖို႔ သေဘာတူပါတယ္.။

ဒါဆိုရင္ သင့္ကုမၸဏီရဲ႕ ဘယ္ေလာက္ percent ကိုေပးရမလဲဆိုတာ တြက္ခ်က္ဖို႔ အခ်ိန္ေရာက္ပါၿပီ.။ 20% ေပးရမွာမဟုတ္ပါဘူး.။ ကုမၸဏီရဲ႕ "pre-money valuation" လို႔ေခၚတဲ့ "ပိုက္ဆံထပ္မထည့္ခင္ တန္ဖိုး" နဲ႔ investment ကို မူတည္ၿပီး တြက္ခ်က္ရမွာျဖစ္ပါတယ္.။

"ပိုက္ဆံထပ္မထည့္ခင္ တန္ဖိုး" $1,000,000 + "Investment" $200,000 = $1,200,000 "ပိုက္ဆံထပ္ထည့္ၿပီး တန္ဖိုး"

$200,000/$1,200,000 = 1/6 = 16.7% ျဖစ္ပါတယ္.။ ပိုက္ဆံမထည့္ခင္ မူလတန္ဖိုးေပၚ မူတည္ၿပီး တြက္ခ်က္ရင္ 20% ေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္.။ အဲဒီလိုတြက္လို႔ မရႏိုင္ပါဘူး.။ ပိုက္ဆံကို ထပ္မံထည့္သြင္းၿပီး ရလာတဲ့ တန္ဖိုးေပၚမွာမွ တြက္ခ်က္ရတာျဖစ္ပါတယ္.။

ဒါဆိုရင္ Angel က 16.7% ရရွိမွာျဖစ္ပါတယ္.။ သင္၊ Co-founder နဲ႔ ဦးေလးကေတာ့ ယခုပိုင္ဆိုင္ထားတဲ့ percent ထဲမွ 16.7% ကို ႏႈတ္ေပးရမွာျဖစ္ပါတယ္.။

Venture Capital Round
သင့္ကုမၸဏီရဲ႕ ပထမဆံုး Product စတင္ထြက္ရွိလာပါၿပီ.။ ေစ်းကြက္မွာလဲ အေျခအေနေကာင္းတဲ့အတြက္ တိုးတက္ထုတ္လုပ္ဖို႔လိုလာပါၿပီ.။ ဒီေတာ့ ဘာလုပ္မလဲ.. VC ေတြကို သြားၿပီး Investment ရယူဖို႔ လိုပါၿပီ.။ VC က သင့္ရဲ႕ ကုမၸဏီကို $4 million တန္ဖိုးျဖတ္ပါတယ္.။ ဒါက ပိုက္ဆံထပ္မထည့္ခင္ မူလတန္ဖိုး ျဖစ္ပါတယ္.။ VC အေနနဲ႔ $2 million Invest လုပ္မယ္လို႔ ဆိုပါတယ္.။ ဒါေၾကာင့္

$4,000,000 + $2,000,000 = $6,000,000
$2,000,000/$6,000,000 = 33.3% ျဖစ္ပါတယ္.။

ဒါဟာ serie A ျဖစ္ပါတယ္.။ သင့္အေနနဲ႔ serie B, C စသည္ျဖင့္ လိုအပ္သေလာက္ ထပ္မံရယူႏိုင္ပါတယ္.။ ဒီအဆင့္ေတြ ၿပီးသြားရင္ေတာ့ သင့္ ကုမၸဏီမွာ အေျပာင္းအလဲ (၃) ခုနဲ႔ ႀကံဳရႏိုင္ပါတယ္.။ (၁) သင့္ပိုက္ဆံေတြကုန္သြားမယ္၊ ဘယ္သူမွ သင့္ဆီမွာ Invest မလုပ္ခ်င္ေတာ့ဘူး၊ သင့္ကုမၸဏီ ပ်က္သြားပါမယ္.။ (၂) သင့္ကုမၸဏီ ပိုႀကီးလာမယ္.။ ကုမၸဏီႀကီးေတြက သင့္ကို ဝယ္ယူသြားပါမယ္.။ (၃) သို႔မဟုတ္ သင့္ကုမၸဏီဟာ ႀကီးသထက္ႀကီးလာၿပီး IPO (သို႔) အမ်ားပိုင္ကုမၸဏီအျဖစ္ ေျပာင္းလဲခ်ိန္ ေရာက္လာပါမယ္.။

Going Public
အမ်ားပိုင္ကုမၸဏီအျဖစ္ ေျပာင္းလဲရတဲ့ အဓိကအေၾကာင္းရင္း (၂) ခ်က္ရွိပါတယ္.။ ပထမအခ်က္က ပိုက္ဆံပိုမိုဝင္ဖို႔ျဖစ္ပါတယ္.။ ကုမၸဏီကို တန္ဖိုးသတ္မွတ္ၿပီး Stock မ်ားခြဲေဝ ေရာင္းခ်ျခင္းျဖင့္ သာမန္လူမ်ား ဝယ္ယူႏုိင္လာတဲ့အခါ ကုမၸဏီတန္ဖိုး တက္လာပါမယ္.။ ဒုတိယအခ်က္ကေတာ့ ေလာေလာဆယ္ ခြဲေဝရယူထားတဲ့ Share မ်ားဟာ "restricted stock" လို႔ေခၚပါတယ္.။ အလြယ္တကူ ေရာင္းခ်လို႔ မရတဲ့ Stock အမ်ိဳးအစားမ်ားျဖစ္ပါတယ္.။ အစိုးရက Verify မလုပ္ရေသးတဲ့ ကုမၸဏီတစ္ခုရဲ႕ Stock ျဖစ္တဲ့အတြက္ အမ်ားျပည္သူက ယံုၾကည္မႈ မရွိေသးပါဘူး.။ IPO လုပ္တယ္ဆိုတာ အစိုးရက Verify လုပ္တာျဖစ္တဲ့အတြက္ အမ်ားျပည္သူ ဝယ္ယူႏိုင္တဲ့ Stock အျဖစ္ ေျပာင္းလဲသြားပါတယ္.။ ဒီအခါ အလြယ္တကူ ထုတ္ေရာင္းႏိုင္ၿပီျဖစ္ပါတယ္.။

ပထမပိုင္းမွာ ဖယ္ထားခဲ့တဲ့ Option Pool ကို ရယူထားတဲ့ Employee ေတြအေနနဲ႔လဲ IPO ဟာ ထြက္ေပါက္ျဖစ္ပါတယ္.။ လခနည္းနည္းပဲ ရယူၿပီး ကိုယ္ေလာင္းေၾကးထပ္ခဲ့တဲ့ ကုမၸဏီတစ္ခု IPO ေျပာင္းလိုက္ျခင္းဟာ Stock မ်ားကို ေရာင္းခ်ၿပီး ပိုက္ဆံထုတ္ယူႏိုင္တဲ့ အခ်ိန္အခါပဲ ျဖစ္ပါတယ္.။

Written by: ေအာင္မြန္ခ်မ္း
www.myanmarleaders.com
Ref: Funders and Founders